Islam en de Dood

Het levenseinde of de dood

Is de dood het tegenovergestelde van leven, of betekent ze de afwezigheid van leven en is ze net zo belangrijk als het leven zelf? De meerderheid van de islamitische geloofsgeleerden is tot de conclusie gekomen dat de dood de afwezigheid inhoudt van het leven zoals we dat op aarde kennen, en dat ze dus geen scheppingsvorm is. Tegen hen die het Koranvers aanvoeren: “Hij (Allah) schiep de dood en het leven voor u, om u te beproeven…”, als bewijs dat de dood een scheppingsvorm zou zijn, wordt ingebracht dat het woord “scheppen” hier gebruikt wordt in de zin van “bepalen”.

De dood is bepaald om ons de waarde van het leven te doen beseffen.

Betekenis van de dood voor de moslims

De dood is in de Islam geen eindpunt. Alles is in de handen van God: zowel de tijd, de plaats als de manier waarop iemand sterft. Na de dood gaat de ziel naar een tussenwereld waar ze wacht. Dan komt het grote oordeel dat de beloning of straf van het lichaam en de ziel zal bepalen. Iedereen zal krijgen wat hij of zij verdient, naargelang van de handelingen die hier op aarde verricht werden.

Het kan pijn of angst zijn of een voorsmaak van het eeuwige leven. Op een dag zal de aarde vergaan en die eindtijd noemt men in de Islam de “Dag des Oordeels”.

Op die dag zullen de zielen terugkeren naar het lichaam in het graf. En op die dag zal Allah elk van ons verhoren en beslissen wie Hij naar de hemel of de hel zal zenden.

Dus de dood heeft voor de moslims veel te betekenen: ze is dan eigenlijk het begin van een nieuw leven.

“Moge Hij ons beschermen en behoeden voor het kwade”.

Wat zijn de taken van de moslimgemeenschap na een sterfgeval?

Eerst en vooral moet men zorgen dat het lichaam wordt gewassen en in schone doeken wordt gewikkeld; dat het gebed voor de overledene wordt verricht en dat de overledene op de juiste wijze in het graf komt.

Indien hieraan geen enkele aandacht wordt besteed, blijft de hele moslimgemeenschap in gebreke. Maar als een voldoende aantal moslims die taak op zich nemen, vervalt die ingebrekestelling. Meestal heeft de imam vaste groepjes, mannen en vrouwen, in zijn gemeenschap, waarop hij kan rekenen bij de uitvoering van deze taken. Het is ook een plicht voor de moslims om, indien zij op de hoogte worden gesteld van een geïsoleerd moslimsterfgeval (een moslim die tussen niet-moslims woonde en geen familieleden had), of van een iemand die aan een ziekte leed en voor zijn dood tot de Islam trad, zich ook daarover te ontfermen.. Dit houdt dus ook in: het lichaam te wassen, in te wikkelen en te begraven volgens de in de Islam geldende principes. De moslimgemeenschap heeft dus vier taken die men zeker moet uitvoeren.

Hoe wordt de overledene gewassen en door wie?

Het wassen ven de overledene moet gedaan worden door een volwassen moslim die dit vrijwillig wil uitvoeren. Hij of zij moet bewust, discreet en rein zijn en de opeenvolgende stappen goed kennen. Aangewezen personen in het geval van een overleden man zijn: de echtgenote, de vader, de zoon of de broer. In het geval van de overleden vrouw: de echtgenoot, de moeder, de dochter of de zus. Bij voorkeur is het de meest ervarene die de wassing verricht. Een baby bijvoorbeeld die als pasgeborene sterft, wordt niet gewassen, want hij of zij is al in reine staat.

Een man wordt bedekt van de navel tot de knieën en de vrouw van de schouders tot de knieën. Men wast eerst het onbedekte gedeelte van het lichaam en dan de bedekte delen met een proper doekje. Men dient zeer voorzichtig te zijn want de dode is uiterst gevoelig. De eerste wassing is het gewoon natmaken van de dode en dan maakt men het hoofdhaar nat en tilt men het hoofd op zodat het water over het gezicht kan lopen. De wasser maakt zijn vingers nat en reinigt even de neus en de mond. Hierbij mag geen water door de neus- en/of keelholte lopen. Het water wordt nu geparfumeerd met b.v. oranjebloesemwater waarna men het hele lichaam van boven naar onder wast, steeds wisselend (3 maal rechts, 3 maal links). Normaal voldoet één wasbeurt, maar het is zeker aanbevolen om er meer te geven.

Als een bepaalde plek van het lichaam onrein blijft, door bloed bv., reinigt men die plek verder. Daarna wordt de dode afgedroogd en geparfumeerd op de plaatsen die tijdens het gebed de grond raken. Als de wasser positieve kwaliteiten tijdens het wassen van de overledene heeft gezien, mag de wasser dit eventueel vermelden aan anderen. Maar als hij negatieve aspecten heeft kunnen waarnemen, b.v. een slechte geur of een verklampt uiterlijk, moet de persoon in kwestie daarover zwijgen.

De profeet zei hierover: “Iemand die een dode wast en zijn of haar onplezierige kenmerken geheim houdt, wordt door Allah veertigvoudig vergeven”.

Hoe wordt het gebed verricht en door wie?

De voorganger van dit gebed kan in de laatste wil van de overledene met naam genoemd worden, doorgaans is het echter de imam van de gemeenschap waartoe de overledene behoort. In de Koran* wordt over dit gebed gezegd: “En bid voor hen, uw gebed betekent zeer zeker rust voor hen.”

Alle aanwezigen dienen de intentie voor het gebed voor de overledene aan te nemen, vier maal “God is de Grootste” te zeggen, het eerste hoofdstuk van de Koran (de Fâtiha), de smeekbede voor de overledene en de zegenwensen voor de profeet te lezen.

De smeekbede voor de dode kan als volgt luiden: “O Allah! Laat diegenen van ons die door U in leven gehouden worden, in de Islam leven en laat diegenen die door U het leven ontnomen worden, sterven in het geloof.” (Voor vrouwen en kinderen zijn er minimale varianten in de tekst).

Het hele gebed wordt staande verricht, waarbij de overledene voor de biddende ligt opgebaard en de voorganger op borsthoogte van de overledene staat. Na het beëindigen van het gebed wordt staande de vredesgroet rechts en links uitgesproken. Als men het gebed verricht moet de doodskist in de richting van de Kaäba* staan en de mensen moeten zich in drie rijen opstellen achter degene die het gebed leidt. De profeet zei hierover: “Allah schenkt het paradijs aan iedere dode, achter wie zich drie rijen voor het gebed vormen.” En wanneer een dode wordt begraven zonder dat er een gebed werd verricht, dan bidt men aan het graf. Als men niet aan het graf kan bidden, kan men daarvoor ook op een andere afstand bidden. Na het gebed wordt de dode zo snel mogelijk begraven.

Richtlijnen voor de begrafenis

De begrafenisstoet: Als het gebed ten einde is, hebben de aanwezigen drie mogelijkheden: onmiddellijk weggaan, biddend meegaan naar de begraafplaats en dan huiswaarts keren, of nog langer blijven om vergiffenis te vragen voor de overledene. Diegenen die meegaan naar de begraafplaats, moeten enkele regels in acht nemen. Ze moeten denken aan de dood en daaruit een les trekken, ze moeten God aanroepen en aanbidden. Daarbij mogen de moslims niet zitten tot de dode begraven is. Ze moeten hetzelfde pad volgen als waarover de dode gedragen wordt.

De begrafenis: Het is belangrijk dat moslims begraven worden op een islamitische begraafplaats; niemand mag gecremeerd worden, zelfs niet als de overledene het gevraagd had. De diepte van het graf komt overeen met de hoogte van de borstkas ven een man. Na het graafwerk wordt onderaan een uitholling gemaakt in de richting van Mekka. Bij plaatsgebrek graaft men een gleuf waarin de dode op zijn rechterzijde wordt gelegd, met zijn gezicht naar Mekka. Dan worden de knopen van stukken stof waarin de dode gewikkeld is, losgemaakt, maar zodanig dat er geen aarde de dode kan bereiken. De overledene wordt met zijn voeten schuin naar beneden en zijn hoofd schuin naar boven neergelaten in het graf. Hij of zij wordt op zijn of haar rechterzijde, met het gezicht naar Mekka in de uitholling gelegd waarbij de rug wordt ondersteund door de aarde. Vooraleer men het graf sluit, wordt het driemaal met twee handen vol met water besproeid. Het graf wordt met aarde verhoogd zodat men het ziet en het mag dan niet vertrapt worden. Daarna volgt de smeekbede voor de overledene (dit wordt gedaan voor vergiffenis van de overledene).

De rouw: Deze is toegestaan voor de overledene waarbij vrouwen het recht hebben om over een gestorven familielid te rouwen voor een periode van maximaal drie dagen.

Het is normaal om verdriet te tonen, zelfs om te huilen, maar dit mag niet onder de vorm van roepen, schelden, op de wangen slaan enzovoorts gebeuren.